LIỆU PHÁP MIỄN DỊCH TRONG ĐIỀU TRỊ UNG THƯ

Liệu pháp miễn dịch là phương pháp điều trị sử dụng một số thành phần trong hệ miễn dịch của con người để chống lại nhiều bệnh, trong đó có bệnh ung thư. Liệu pháp này có tác dụng theo một số cơ chế sau:

• Kích thích hoặc tăng cường khả năng đề kháng tự nhiên của hệ miễn dịch, giúp hệ miễn dịch hoạt động mạnh hơn hoặc thông minh hơn để phát hiện và tấn công các tế bào ung thư
• Tạo ra các chất giống với các thành phần của hệ miễn dịch và sử dụng chúng giúp khôi phục hoặc cải thiện cách hệ miễn dịch hoạt động để tìm và tấn công các tế bào ung thư

Liệu pháp miễn dịch có hiệu quả khác nhau tùy vào loại ung thư. Chúng có thể được sử dụng đơn độc trong điều trị một số bệnh ung thư, tuy nhiên đối với một số bệnh ung thư khác, chúng sẽ có hiệu quả hơn khi kết hợp với các phương pháp điều trị khác.

Hệ miễn dịch có vai trò gì?

Hệ miễn dịch là một tập hợp các cơ quan, tế bào đặc biệt và các chất có vai trò bảo vệ cơ thể khỏi nhiễm trùng và một số bệnh khác. Các tế bào miễn dịch và các sản phẩm do chúng tạo ra sẽ di chuyển trong cơ thể để bảo vệ cơ thể khỏi vi sinh vật gây nhiễm trùng. Chúng cũng giúp bảo vệ cơ thể khỏi ung thư theo một số cách.

Hệ miễn dịch theo dõi tất cả các chất thường xuất hiện trong cơ thể. Bất kỳ chất mới nào mà hệ miễn dịch không nhận ra sẽ kích hoạt báo động, khiến hệ miễn dịch tấn công chất đó. Ví dụ, vi sinh vật có chứa các chất như một số protein thường không xuất hiện trong cơ thể người. Hệ miễn dịch coi những protein này là “ngoại lai” và tấn công chúng. Phản ứng miễn dịch có thể tiêu diệt bất cứ thứ gì có chứa chất lạ, chẳng hạn như vi sinh vật hoặc tế bào ung thư.

Tuy nhiên, hệ miễn dịch sẽ gặp khó khăn hơn khi nhắm tới các tế bào ung thư. Điều này là do ung thư bắt nguồn từ các tế bào bình thường, khỏe mạnh bị biến đổi và bắt đầu phát triển ngoài tầm kiểm soát. Vì vậy, không phải lúc nào hệ miễn dịch cũng nhận định tế bào ung thư là thành phần ngoại lai.

Rõ ràng là hệ miễn dịch có những hạn chế về khả năng tự chống lại ung thư vì nhiều người có hệ miễn dịch khỏe mạnh nhưng vẫn mắc ung thư:

• Đôi khi, hệ miễn dịch không xem tế bào ung thư là thành phần ngoại lai vì tế bào này không đủ khác biệt so với tế bào bình thường.
• Đôi khi, hệ thống miễn dịch nhận ra tế bào ung thư, nhưng phản ứng có thể không đủ mạnh để tiêu diệt ung thư.
• Bản thân các tế bào ung thư cũng có thể tạo ra các chất ngăn hệ miễn dịch phát hiện và tấn công chúng.

Để khắc phục hạn chế này, các nhà nghiên cứu đã tìm ra cách giúp hệ miễn dịch nhận biết tế bào ung thư và tăng cường phản ứng để tiêu diệt ung thư. Bằng cách này, với sự trợ giúp của khoa học, cơ thể sẽ thoát khỏi bệnh ung thư.

Các loại liệu pháp miễn dịch điều trị ung thư

Dưới đây là một số loại liệu pháp miễn dịch chính được sử dụng để điều trị ung thư, bên cạnh đó cũng có nhiều loại đang được nghiên cứu.

• Thuốc ức chế điểm kiểm soát: Những loại thuốc này về cơ bản sẽ khiến hệ miễn dịch “thoát ức chế”, giúp hệ miễn dịch nhận biết và tấn công các tế bào ung thư.
• Liệu pháp tế bào lympho T chứa thụ thể kháng nguyên dạng khảm (CAR): Trong liệu pháp này, một số tế bào T trong máu của người bệnh sẽ được trộn với một loại vi rút đặc biệt khiến các tế bào T biết cách gắn vào các tế bào u, sau đó đưa các tế bào T này quay trở lại cơ thể người bệnh để chúng có thể tìm, bám vào và tiêu diệt tế bào ung thư.
• Cytokine: Phương pháp điều trị này sử dụng các cytokine (các protein nhỏ mang thông tin giữa các tế bào) để kích thích các tế bào miễn dịch tấn công ung thư.
• Thuốc điều hòa miễn dịch: Nhóm thuốc này giúp tăng cường các thành phần của hệ thống miễn dịch để điều trị một số loại ung thư.
• Vắc xin ung thư: Vắc xin là những chất được đưa vào cơ thể để bắt đầu một phản ứng miễn dịch chống lại một số bệnh. Chúng thường được sử dụng cho những người khỏe mạnh để giúp ngăn ngừa nhiễm trùng. Tuy nhiên, một số vắc xin có thể giúp ngăn ngừa hoặc điều trị ung thư.
• Kháng thể đơn dòng (mAbs hoặc MoAbs): Đây là các protein của hệ miễn dịch có nguồn gốc nhân tạo. Kháng thể đơn dòng rất hữu ích trong điều trị ung thư vì chúng được tạo ra để tấn công một phần cụ thể của tế bào ung thư.
• Vi-rút oncolytic: Phương pháp điều trị này sử dụng vi-rút đã được biến đổi trong phòng xét nghiệm để lây nhiễm và tiêu diệt một số tế bào u.

AN TOÀN KHI ĐIỀU TRỊ BẰNG LIỆU PHÁP MIỄN DỊCH

Chúng ta đã biết nhiều về sự cần thiết phải bảo vệ những người xung quanh bệnh nhân khỏi việc phơi nhiễm với hóa trị liệu truyền thống vì tính nguy hiểm của nó. Do đó, các quy tắc và khuyến cáo an toàn khi xử lý thuốc hóa trị đã được đặt ra. Tuy nhiên, vì các loại thuốc điều trị miễn dịch mới hơn nên không có nhiều thông tin về ảnh hưởng lâu dài do phơi nhiễm thuốc. Để an toàn, nhiều chuyên gia đã khuyến cáo nên coi các loại thuốc điều trị miễn dịch là nguy hiểm và thực hiện các biện pháp dự phòng tương tự như với thuốc hóa trị truyền thống. Điều này đặc biệt đúng khi điều trị ung thư bằng các loại thuốc điều trị miễn dịch kết hợp với các loại thuốc nguy hiểm khác, vì vậy đội ngũ nhân viên y tế sẽ thực hiện các biện pháp dự phòng để bảo vệ bản thân và những người khác khỏi việc phơi nhiễm thuốc.

Các biện pháp dự phòng đặc biệt khi điều trị ung thư bằng liệu pháp miễn dịch qua đường uống hoặc bôi tại chỗ

Điều trị ung thư bằng liệu pháp miễn dịch qua đường uống hoặc bôi tại chỗ thường được thực hiện tại nhà, trong đó có một số thuốc được coi là nguy hiểm. Vì vậy, các biện pháp dự phòng đặc biệt được đặt ra để bảo quản và xử lý thuốc điều trị miễn dịch. Người bệnh cần cẩn thận để tránh việc người khác tiếp xúc với thuốc hoặc với chất dịch cơ thể của mình trong và sau khi dùng thuốc một thời gian. Trong một số trường hợp, người bệnh cần phải đeo găng tay khi chạm vào viên thuốc. Một số loại thuốc phải được bảo quản trong lọ hoặc hộp của nhà sản xuất. Bên cạnh đó, một số loại thuốc và bao bì của chúng cần được xử lý theo quy trình nhất định. Một số thuốc cần phải đưa trở lại cửa hàng thuốc để tiêu hủy một cách an toàn. Người bệnh cần trao đổi với bác sĩ về các biện pháp dự phòng đặc biệt tại nhà khi sử dụng thuốc điều trị miễn dịch qua đường uống.

Giữ an toàn cho người thân và bạn bè

Thông thường, người bệnh có thể ở bên gia đình và bạn bè trong thời gian đang điều trị bằng liệu pháp miễn dịch trừ khi người bệnh được bác sỹ điều trị yêu cầu phải cách ly. Nếu điều trị tại cơ sở y tế, gia đình và bạn bè có thể đi cùng người bệnh. Tuy nhiên, một số cơ sở y tế chỉ cho phép người bệnh vào khu vực truyền thuốc còn người thăm bệnh phải ở lại phòng chờ.

Người bệnh nên là người duy nhất tiếp xúc với thuốc điều trị miễn dịch của họ. Dù vậy, thuốc tiêm tĩnh mạch bị đổ, bột từ viên thuốc, chất lỏng từ thuốc uống hoặc thuốc bôi tại chỗ đều có thể gây nguy hiểm cho những người ở gần.

Điều quan trọng là người bệnh phải nói chuyện với bác sĩ và biết về tất cả các biện pháp dự phòng đặc biệt cần thiết khi đang dùng thuốc điều trị miễn dịch.

Nguồn: Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ - www.cancer.org

Đường dẫn: https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/treatment-types/immunotherapy/safety.html;

https://www.cancer.org/treatment/treatments-and-side-effects/treatment-types/immunotherapy/what-is-immunotherapy.html

Biên dịch: BS. Đào Thanh Lan, Khoa Giải phẫu bệnh – Tế bào

Hiệu đính: ThS.BS. Nguyễn Thanh Hằng – Phòng Hợp tác Quốc tế và Nghiên cứu Khoa học