U LYMPHO KHÔNG HODGKIN

U lympho không Hodgkin (Non-Hodgkin lymphoma) là một bệnh ung thư liên quan đến hệ bạch huyết của cơ thể. Hệ bạch huyết là một phần của hệ miễn dịch, đây là hệ thống giúp cơ thể chống lại nhiễm trùng và một số bệnh lý khác. Hệ bạch huyết cũng giúp lưu thông bạch huyết khắp cơ thể. U lympho không Hodgkin có thể hình thành ở bất kì vị trí nào có mô bạch huyết trên cơ thể, bao gồm hạch bạch huyết (cơ quan nhỏ hình hạt đậu có chức năng lọc vi khuẩn), amiđan, tủy xương và một số cơ quan.

Hệ bạch huyết

U lympho không Hodgkin là thuật ngữ được sử dụng cho nhiều loại u lympho có một số đặc điểm chung (Một loại ung thư hệ bạch huyết khác được gọi là bệnh Hodgkin, bệnh này có phương pháp điều trị khác so với U lympho không Hodgkin).

Các loại U lympho không Hodgkin được đặt tên dựa vào nguồn gốc của tế bào u. Loại phổ biến nhất là U lympho tế bào B, đây là một loại tế bào bạch cầu tạo kháng thể chống lại nhiễm trùng. Một loại khác là U lympho tế bào T, đây là một loại tế bào bạch cầu tiêu diệt vi khuẩn và hỗ trợ các tế bào miễn dịch khác.

Có nhiều loại U lympho không Hodgkin, trong đó có một số loại rất hiếm gặp, vì vậy người bệnh cần trao đổi với bác sĩ để hiểu hơn về loại u lympho mà mình mắc phải. Hai loại U lympho không Hodgkin phổ biến nhất ở Hoa Kỳ là:

· U lympho tế bào B lớn lan toả

· U lympho thể nang

Làm thế nào để chẩn đoán U lympho không Hodgkin?

Dấu hiệu đầu tiên của U lympho không Hodgkin thường là xuất hiện một khối không biến mất ở dưới da hoặc phát hiện tình cờ khi khám sức khoẻ định kỳ.

Bác sĩ sẽ hỏi một số câu hỏi về tình trạng sức khoẻ và thực hiện khám lâm sàng. Bác sĩ sẽ sờ thấy các hạch bạch huyết và các cơ quan bị tăng kích thước. Hạch to hoặc chắc là dấu hiệu phổ biến của U lympho không Hodgkin.

Các xét nghiệm chẩn đoán U lympho không Hodgkin

Nếu có dấu hiệu hướng tới U lympho không Hodgkin, bác sĩ sẽ chỉ định thêm các xét nghiệm khác để chẩn đoán. Dưới đây là một số xét nghiệm có thể được chỉ định:

Sinh thiết: Sinh thiết là xét nghiệm duy nhất giúp chẩn đoán xác định U lympho không Hodgkin. Để thực hiện xét nghiệm này, bác sĩ sẽ lấy toàn bộ hạch hoặc một mảnh nhỏ mô cơ quan để kiểm tra tế bào ung thư. Có nhiều cách để thực hiện sinh thiết, vì vậy người bệnh cần trao đổi với bác sĩ để lựa chọn phương pháp phù hợp. Sinh thiết thường được thực hiện tại bệnh viện và có gây tê tại chỗ. Khi được gây tê tại chỗ, người bệnh sẽ tỉnh táo nhưng mất cảm giác ở vùng quanh hạch bạch huyết. Người bệnh cũng có thể được gây mê toàn thân trong quá trình sinh thiết.

Xét nghiệm máu: Một số xét nghiệm máu có thể cung cấp thông tin về loại tế bào ung thư và nồng độ một số chất trong máu.

Chụp X-quang ngực: Chụp X-quang có thể phát hiện ra các hạch tăng kích thước trong lồng ngực.

Chụp cắt lớp vi tính (CT): Đây là một phương pháp chụp X-quang đặc biệt, cho hình ảnh chi tiết giúp phát hiện các hạch hoặc các cơ quan tăng kích thước.

Chụp cộng hưởng từ (MRI): Thay vì sử dụng tia X, chụp MRI sử dụng sóng vô tuyến và từ trường mạnh để tạo hình ảnh chi tiết. Xét nghiệm này có thể đánh giá tình trạng u lympho di căn tuỷ sống và não.

Siêu âm: Bác sĩ sẽ di chuyển một đầu dò nhỏ trên da. Đầu dò sẽ phát ra sóng âm và thu lại sóng phản xạ khi chúng gặp các mô. Sóng phản xạ sẽ được chuyển đổi để tạo thành hình ảnh trên màn hình máy tính. Siêu âm có thể được sử dụng để phát hiện các hạch to trong ổ bụng.

Chụp PET: Trong xét nghiệm này, người bệnh sẽ được tiêm tĩnh mạch một chất đặc biệt có cấu trúc giống với phân tử đường, chất này có thể được phát hiện bằng máy quét. Nếu có ung thư, chất này sẽ xuất hiện tập trung tại vị trí u. Chụp PET có thể giúp đánh giá tình trạng di căn của u lympho.

Đánh giá mức độ nghiêm trọng của ung thư

Các giai đoạn của U lympho không Hodgkin.
Nguồn: www.healthline.com

Nếu mắc u lympho không Hodgkin, bác sĩ sẽ phải đánh giá mức độ lan tràn của bệnh, hay còn gọi là giai đoạn bệnh. Bác sĩ sẽ đánh giá giai đoạn bệnh của người bệnh để giúp quyết định phương pháp điều trị tốt nhất.

U lympho không Hodgkin có 4 giai đoạn: Giai đoạn 1, 2, 3 và 4. Giai đoạn càng sớm thì ung thư càng ít lan tràn. Ở giai đoạn muộn hơn, ví dụ giai đoạn 4, tình trạng bệnh càng nghiêm trọng, ung thư đã lan ra ngoài hệ bạch huyết.

Các phương pháp điều trị U lympho không Hodgkin

Không phải tất cả các loại u lympho không Hodgkin cần được điều trị ngay lập tức, nhưng khi cần điều trị, bác sĩ sẽ sử dụng nhiều phương pháp điều trị khác nhau, bao gồm một số loại thuốc (như hoá trị liệu) và xạ trị. Kế hoạch điều trị tốt nhất cho người bệnh phụ thuộc vào:

• Loại u lympho không Hodgkin
• Giai đoạn bệnh
• Khả năng đáp ứng với điều trị
• Tuổi
• Các bệnh lý đi kèm
•  Cảm nhận của người bệnh về phương pháp điều trị và tác dụng phụ của điều trị

Hoá trị liệu

Hoá trị liệu, còn được gọi là hoá trị, là phương pháp điều trị ung thư bằng thuốc. Các thuốc có thể được sử dụng bằng cách truyền tĩnh mạch hoặc bằng đường uống. Thuốc sẽ vào máu và đi khắp cơ thể. Hoá trị được dùng theo chu kỳ. Giữa mỗi chu kỳ điều trị sẽ có thời gian nghỉ. Trong hầu hết trường hợp, người bệnh sẽ được điều trị bằng 2 loại hoá chất trở lên. Điều trị thường kéo dài nhiều tháng.

Tác dụng phụ của hoá trị

Hoá trị có thể khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, đau bụng và có thể gây rụng tóc. Những tác dụng phụ này thường biến mất sau khi kết thúc điều trị.

Đa số tác dụng phụ của hoá trị có thể điều trị được. Nếu xuất hiện tác dụng phụ, người bệnh cần trao đổi với nhóm chăm sóc ung thư để được trợ giúp.

Liệu pháp miễn dịch

Liệu pháp miễn dịch là phương pháp điều trị giúp tăng cường hệ miễn dịch của người bệnh hoặc dùng các chế phẩm nhân tạo của thành phần hệ miễn dịch để tấn công tế bào u. Các loại thuốc này có thể dùng bằng đường tĩnh mạch hoặc đường uống.

Liệu pháp miễn dịch có  thể gây ra các tác dụng phụ khác nhau, tuỳ thuộc vào từng loại thuốc. Các thuốc này có thể khiến người bệnh cảm thấy mệt mỏi, đau bụng và có thể gây sốt, rét run và phát ban. Đa số các tác dụng phụ này sẽ biến mất sau khi kết thúc điều trị.

Đa số tác dụng phụ của liệu pháp miễn dịch sẽ có cách để điều trị. Nếu xuất hiện tác dụng phụ, người bệnh cần trao đổi với nhóm chăm sóc ung thư để được trợ giúp.

Liệu pháp nhắm trúng đích

Liệu pháp nhắm trúng đích tấn công ung thư bằng cách nhắm vào những biến đổi của tế bào ung thư. Những thuốc này hoạt động không giống như thuốc hoá trị và thường gây ra các tác dụng phụ khác với hóa trị. Thuốc đích có thể được dùng bằng đường tĩnh mạch hoặc bằng đường uống.

Liệu pháp nhắm trúng đích có thể gây ra các tác dụng phụ khác nhau, phụ thuộc vào từng loại thuốc. Các thuốc này thường gây biến đổi trên da, phát ban, tăng huyết áp, các vấn đề liên quan đến chảy máu hoặc máu đông. Những tác dụng phụ này thường biến mất sau khi kết thúc điều trị.

Đa số tác dụng phụ của liệu pháp nhắm trúng đích có thể điều trị được. Nếu xuất hiện tác dụng phụ, người bệnh cần trao đổi với nhóm chăm sóc ung thư để được trợ giúp.

Xạ trị

Xạ trị là phương pháp sử dụng các loại tia năng lượng cao (ví dụ như tia X) để tiêu diệt tế bào ung thư. Đây có thể là phương pháp điều trị chính đối với một số trường hợp u lympho giai đoạn 1 hoặc 2. Trong một số trường hợp, xạ trị có thể được kết hợp với hoá trị.

Có 2 phương pháp xạ trị. Tia xạ có thể được chiếu vào vị trí ung thư từ máy xạ bên ngoài cơ thể, gọi là xạ trị ngoài. Hoặc, tia xạ có thể được gắn vào thuốc miễn dịch để được chuyển tới đúng tế bào ung thư.

Tác dụng phụ của xạ trị

Các tác dụng phụ sẽ phụ thuộc vào phương pháp xạ trị và vị trí xạ. Các tác dụng phụ của xạ trị phổ biến nhất là:

• Biến đổi vùng da tại vị trí xạ
• Cảm thấy rất mệt mỏi

Đa số các tác dụng phụ sẽ được cải thiện sau khi kết thúc điều trị. Một số có thể tồn tại lâu hơn. Người bệnh cần trao đổi với bác sĩ để biết về các tác dụng phụ có thể xảy ra.

Phẫu thuật

Phẫu thuật thường được sử dụng để sinh thiết, giúp chẩn đoán và phân loại u lympho không Hodgkin. Tuy nhiên, phẫu thuật hiếm khi được sử dụng để điều trị.

Thử nghiệm lâm sàng

Thử nghiệm lâm sàng là những nghiên cứu thử nghiệm các loại thuốc mới hoặc phương pháp điều trị mới trên con người. Các nghiên cứu sẽ so sánh điều trị tiêu chuẩn với những phương pháp điều trị có thể đem lại hiệu quả tốt hơn. Đây là cách tốt nhất để bác sĩ tìm được phương pháp điều trị tốt hơn cho người bệnh. Nếu bác sĩ tìm được thử nghiệm về bệnh ung thư mà người bệnh mắc phải, bác sĩ sẽ gợi ý, việc tham gia nghiên cứu sẽ phụ thuộc vào quyết định của người bệnh. Nếu tham gia, người bệnh cũng có thể dừng bất kỳ lúc nào. Nếu muốn tìm hiểu về các thử nghiệm lâm sàng, người bệnh có thể trao đổi với bác sĩ.

Các phương pháp điều trị ung thư khác

Người bệnh ung thư có thể nghe nói tới một số cách khác để điều trị bệnh hoặc điều trị triệu chứng, ví dụ tới như vitamin, thảo dược, chế độ ăn đặc biệt… Tuy nhiên, không phải lúc nào đó cũng là phương pháp điều trị y khoa tiêu chuẩn. Người bệnh có thể thắc mắc về những phương pháp này.

Một số phương pháp có thể hỗ trợ quá trình điều trị bệnh, nhưng một số vẫn chưa được kiểm  chứng. Một số phương pháp đã được chứng minh là không có tác dụng, thậm chí một số còn được phát hiện là có khả năng gây hại cho người bệnh. Người bệnh cần trao đổi với bác sĩ trước khi áp dụng bất kỳ cách nào, dù đó là vitamin, chế độ ăn hay các phương pháp khác.

Điều gì sẽ xảy ra sau khi kết thúc điều trị?

Trong nhiều năm sau khi kết thúc điều trị, người bệnh sẽ tái khám định kỳ, việc này bao gồm thăm khám lâm sàng, làm xét nghiệm máu, các xét nghiệm chẩn đoán hình ảnh để kiểm tra xem ung thư có tái phát không. Ban đầu, người bệnh sẽ tái khám vài tháng một lần. Sau đó, nếu ung thư không tái phát, thời gian giữa các lần tái khám sẽ kéo dài hơn.

Nguồn: Dịch từ www.cancer.org Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ

Đường dẫn: https://www.cancer.org/cancer/types/non-hodgkin-lymphoma/if-you-have-non-hodgkin-lymphoma.html

Biên dịch: BS. Đào Thanh Lan, Khoa Giải phẫu bệnh – Tế bào

Hiệu đính: ThS.BS. Nguyễn Thanh Hằng – Phòng Hợp tác Quốc tế và Nghiên cứu Khoa học