UNG THƯ MẮT

Hình 1: Cấu tạo đôi mắt

Có nhiều loại ung thư mắt khác nhau không?

Có nhiều loại ung thư mắt khác nhau, nhưng loại ung thư mắt phổ biến nhất là ung thư hắc tố nội nhãn nguyên phát. "Nguyên phát" có nghĩa là ung thư bắt đầu trong mắt chứ không phải di căn từ nơi khác đến. “Nội nhãn” có nghĩa là ung thư bắt đầu bên trong nhãn cầu chứ không từ trong cơ, dây thần kinh hoặc vùng da quanh mắt. "Ung thư hắc tố" có nghĩa là ung thư bắt đầu trong một loại tế bào gọi là tế bào hắc tố.

Ung thư ác tính nội nhãn nguyên phát thường bắt đầu ở lớp giữa của mắt, được gọi là màng bồ đào. Đây còn gọi là ung thư hắc tố màng bồ đào. Ung thư hắc tố cũng có thể bắt đầu ở những nơi khác của mắt, chẳng hạn như kết mạc, là một lớp mỏng trong suốt bao phủ phần lòng trắng của mắt. Đây được gọi là ung thư hắc tố kết mạc.

Làm thế nào bác sĩ biết tôi bị ung thư mắt?

Một số dấu hiệu của bệnh ung thư mắt là thay đổi thị lực (nhìn mờ hoặc bạn đột ngột mất thị lực), ruồi bay (nhìn thấy đốm hoặc hình nguệch ngoạc), lóe sáng, đốm đen ngày càng tăng trên mống mắt, thay đổi kích thước hoặc hình dạng của đồng tử và đỏ hoặc sưng mắt.

Bác sĩ sẽ hỏi bạn những câu hỏi về sức khỏe của bạn và khám mắt. Bạn có thể được gửi đến một bác sĩ chuyên khoa mắt được gọi là bác sĩ nhãn khoa để khám mắt chi tiết hơn.

Các xét nghiệm có thể được thực hiện

Nếu các dấu hiệu chỉ điểm ung thư mắt, các xét nghiệm sẽ được thực hiện. Dưới đây là một số xét nghiệm cần thiết:

Siêu âm: Đối với xét nghiệm này, một đầu ghi nhỏ được đặt vào mí mắt hoặc nhãn cầu. Nó phát ra sóng siêu âm và thu được tiếng vang khi chúng dội lại từ các mô. Những tiếng dội này tạo thành một hình ảnh trên màn hình máy tính.

Chụp động mạch: Đối với xét nghiệm này, thuốc nhuộm được đưa vào máu qua tĩnh mạch ở cánh tay. Hình ảnh phía sau mắt sau đó được chụp bằng một loại đèn đặc biệt làm cho thuốc nhuộm phát sáng. Điều này cho phép bác sĩ nhìn thấy các mạch máu bên trong mắt.

Chụp cắt lớp vi tính (chụp CT): Xét nghiệm này sử dụng tia X để tạo ra hình ảnh chi tiết bên trong cơ thể bạn. Nó có thể được sử dụng để xem ung thư đã lan rộng chưa.

Chụp X-quang ngực: X-quang có thể được thực hiện để xem ung thư đã lan đến phổi  chưa.

MRI scan: xét nghiệm này sử dụng sóng radio và từ tính mạnh thay vì tia X để tạo ra hình ảnh chi tiết. Xét nghiệm này rất tốt để xem các khối u ở mắt và có thể được sử dụng để xem liệu ung thư có lan rộng hay không.

Sinh thiết: Trong sinh thiết, bác sĩ lấy một mẩu mô nhỏ để kiểm tra xem có tế bào ung thư không. Sinh thiết thường không cần thiết đối với khối u hắc tố ở mắt vì bác sĩ có thể cho biết đó là khối u ác tính khi khám mắt và xét nghiệm hình ảnh.

Bệnh ung thư của tôi có nghiêm trọng không?

Nếu bạn bị ung thư mắt, bác sĩ sẽ muốn tìm xem nó đã lan tràn xa đến đâu. Điều này gọi là đánh giá giai đoạn. Bác sĩ muốn xác định giai đoạn ung thư của bạn để đưa ra quyết định loại điều trị nào là tốt nhất cho bạn.

Giai đoạn dựa trên mức độ ung thư đã phát triển hoặc di căn ra ngoài mắt. Nó cũng cho biết liệu ung thư đã lan đến các bộ phận khác của cơ thể hay chưa. Khối u ác tính ở mắt có thể là giai đoạn 1, 2, 3 hoặc 4. Con số này càng thấp thì ung thư càng ít lan rộng. Con số cao hơn, chẳng hạn như giai đoạn 4, có nghĩa là ung thư nguy hiểm hơn và đã lan tràn ra ngoài mắt.

Đôi khi các bác sĩ sử dụng một cách khác để phân loại khối u hắc tố ở mắt. Thay vì số lượng, ung thư được gọi là nhỏ, trung bình hoặc lớn tùy thuộc vào kích thước của khối u.

Tôi sẽ cần loại điều trị nào?

Điều trị ung thư mắt phụ thuộc vào loại và giai đoạn ung thư.

Xạ trị là phương pháp điều trị chính cho hầu hết bệnh nhân, nhưng các phương pháp điều trị khác cũng có thể cần thiết. Nếu nghi ngờ có khối u hắc tố rất nhỏ, có thể không cần điều trị. Bác sĩ có thể theo dõi chặt chẽ khối u và chỉ bắt đầu điều trị nếu nó bắt đầu phát triển. Kế hoạch điều trị tốt nhất cho bạn sẽ phụ thuộc vào:

• Giai đoạn của ung thư
• Vị trí ung thư ở đâu trong mắt
• Cơ hội mà một phương pháp điều trị sẽ chữa khỏi hoặc giúp được theo một cách nào đó
• Tuổi và thể trạng chung
• Cảm nhận của bạn về phương pháp điều trị và nó có thể thay đổi thị lực của bạn như thế nào.

Xạ trị

Xạ trị sử dụng tia năng lượng cao (như tia X) để tiêu diệt tế bào ung thư. Đó là một phương pháp điều trị phổ biến cho bệnh ung thư mắt. Có nhiều cách khác nhau để đưa ra phương pháp điều trị bức xạ. Bức xạ thường được đưa ra bằng cách đặt những hạt phóng xạ nhỏ trên nhãn cầu gần khối u. Điều này được gọi là xạ trị áp sát hoặc liệu pháp mảng bám. Bức xạ cũng có thể nhắm vào mắt từ một máy bên ngoài cơ thể. Điều này được gọi là tia xạ ngoài.

Tác dụng phụ của xạ trị

Nếu bác sĩ của bạn đề nghị điều trị bức xạ, hãy hỏi về những tác dụng phụ có thể xảy ra. Tác dụng phụ phổ biến nhất của bức xạ là tổn thương mắt. Tổn thương có thể thay đổi cách bạn nhìn bằng con mắt đó.

Hầu hết các tác dụng phụ sẽ giảm đi khi kết thúc điều trị. Một số có thể kéo dài lâu hơn. Những người khác có thể xuất hiện tác dụng phụ ngay lập tức. Hãy nói chuyện với nhóm chăm sóc bệnh ung thư của bạn về những gì có thể xảy ra trong và sau khi điều trị. Có thể có cách để giảm bớt tác dụng phụ.

Xạ trị ung thư mắt (Nguồn: https://www.triumf.ca/headlines/current-events/major-milestone-eye-cancer-treatment)

Phương pháp điều trị bằng laser

Laser có thể được sử dụng để làm nóng và tiêu diệt tế bào ung thư. Phương pháp điều trị này có thể được sử dụng để điều trị một số khối u hắc tố ở mắt. Đôi khi phương pháp điều trị bằng laser được sử dụng cùng với xạ trị cho khối u hắc tố ở mắt.

Phương pháp điều trị bằng laser có thể làm hỏng mắt và thay đổi cách bạn nhìn qua mắt đó. Hãy nói chuyện với nhóm chăm sóc bệnh ung thư của bạn về những gì có thể xảy ra  trong và sau khi điều trị.

Phẫu thuật

Phẫu thuật có thể được sử dụng để điều trị một số khối ung thư hắc tố ở mắt. Có nhiều loại phẫu thuật. Việc sử dụng loại nào phụ thuộc vào vị trí của ung thư và kích thước của nó. Một số loại phẫu thuật có thể thay đổi cách bạn nhìn. Trong một số trường hợp cần lấy toàn bộ nhãn cầu và các mô lân cận quanh mắt. Hãy hỏi bác sĩ của bạn loại phẫu thuật bạn cần. Loại nào cũng có ưu và nhược điểm. Nên tìm hiểu trước xem sẽ có những thay đổi nào trong cách bạn nhìn qua con mắt đó hoặc con mắt trông như thế nào.

Bất kỳ loại phẫu thuật nào cũng có thể có rủi ro và tác dụng phụ. Hãy hỏi bác sĩ những gì có thể xảy ra. Nếu bạn có vấn đề khúc mắc, hãy cho bác sĩ của bạn biết. Các bác sĩ điều trị cho bệnh nhân ung thư mắt có thể giúp bạn giải quyết mọi vấn đề phát sinh.

Hóa trị

Chemo là từ viết tắt của hóa trị liệu, là việc sử dụng thuốc để điều trị ung thư. Các loại thuốc này thường được đưa vào cơ thể bằng truyền tĩnh mạch hoặc dưới dạng viên  uống. Những loại thuốc này đi vào máu và lan truyền khắp cơ thể. Hóa chất cũng có thể được đưa ngay vào mắt. Hóa trị thường được thực hiện theo chu kỳ hoặc vòng. Sau mỗi đợt điều trị là thời gian nghỉ ngơi. Điều trị có thể kéo dài trong nhiều tháng.

Hóa trị có thể khiến bạn cảm thấy rất mệt mỏi, đau bụng và rụng tóc. Nhưng những vấn đề này có xu hướng biến mất sau khi điều trị kết thúc. Có nhiều cách để điều trị hầu hết các tác dụng phụ của hóa trị. Nếu bạn gặp tác dụng phụ, hãy nói chuyện với nhóm chăm sóc bệnh ung thư của bạn để họ có thể giúp đỡ.

Thuốc điều trị đích và miễn dịch

Các loại thuốc nhắm đích được tạo ra chủ yếu để tác động vào các thay đổi trong các tế bào vì các thay đổi này làm tế bào trở thành ung thư. Thuốc trị liệu miễn dịch giúp hệ thống miễn dịch của cơ thể chống lại ung thư. Những loại thuốc này tác động chủ yếu đến các tế bào ung thư chứ không ảnh hưởng đến các tế bào bình thường trong cơ thể. Phương pháp điều trị này có thể có tác dụng ngay cả khi các phương pháp điều trị khác không có hiệu quả.

Tác dụng phụ của thuốc điều trị nhắm đích và miễn dịch

Tác dụng phụ phụ thuộc vào loại thuốc được sử dụng. Những loại thuốc này có thể gây tiêu chảy, sốt, phát ban và nhức đầu. Hầu hết các tác dụng phụ biến mất sau khi điều trị kết thúc. Có nhiều cách để điều trị hầu hết các tác dụng phụ do thuốc điều trị miễn dịch và nhắm đích gây ra. Nếu bạn gặp tác dụng phụ, hãy nói chuyện với nhóm chăm sóc bệnh ung thư của bạn để họ có thể giúp đỡ.

Các thử nghiệm lâm sàng

Các thử nghiệm lâm sàng là một cách để có được phương pháp điều trị ung thư mới nhất. Chúng là cách tốt nhất để các bác sĩ tìm ra những cách tốt hơn để điều trị ung thư. Nếu bác sĩ của bạn tìm thấy một thử nghiệm nào đang nghiên cứu loại ung thư mà bạn mắc phải, thì việc bạn có tham gia hay không là tùy thuộc vào bạn. Và nếu bạn đăng ký thử nghiệm lâm sàng, bạn có thể dừng lại bất cứ lúc nào.

Còn những phương pháp điều trị khác mà tôi nghe nói đến thì sao?

Khi bạn bị ung thư, bạn có thể nghe về những cách khác để điều trị ung thư hoặc điều trị các triệu chứng của mình. Có thể đó không phải lúc nào cũng là phương pháp điều trị tiêu chuẩn. Những phương pháp điều trị này có thể là vitamin, thảo mộc, chế độ ăn kiêng và những thứ khác. Bạn có thể thắc mắc về những phương pháp điều trị này.

Một vài trong số này được biết là hữu ích, nhưng nhiều phương pháp khác chưa được thử nghiệm. Một số đã được chứng minh là không có tác dụng. Thậm chí một số còn có hại. Hãy nói chuyện với bác sĩ của bạn về bất cứ thứ gì bạn đang nghĩ đến việc sử dụng, cho dù đó là vitamin, chế độ ăn kiêng hay bất cứ thứ gì khác.

Điều gì sẽ xảy ra sau khi điều trị?

Ngay cả khi ung thư không bao giờ quay trở lại, mọi người vẫn lo lắng về nó. Trong nhiều năm sau khi điều trị kết thúc, bạn sẽ gặp bác sĩ ung thư của mình. Lúc đầu, các lần thăm khám của bạn có thể là vài tháng một lần. Sau đó, nếu thời gian khỏi bệnh càng dài thì càng ít phải đi khám lại. Hãy chắc chắn tham gia tất cả các lần tái khám. Các bác sĩ sẽ hỏi về các triệu chứng mà bạn có thể gặp phải, khám sức khỏe và có thể làm các xét nghiệm để xem liệu ung thư có tái phát hay không. Bác sĩ cũng có thể kiểm tra thị lực.

Nguồn: dịch từ www.cancer.org Hiệp hội Ung thư Hoa Kỳ

Đường dẫn: https://www.cancer.org/cancer/types/eye-cancer/if-you-have-eye-cancer.html

Biên dịch: ThS.BS. Nguyễn Khánh Hà, khoa Nội tổng hợp Điều trị ban ngày theo yêu cầu, bệnh viện Ung Bướu Hà Nội.

Hiệu đính: ThS.BS. Nguyễn Thanh Hằng, phòng Hợp tác Quốc tế và Nghiên cứu khoa học, bệnh viện Ung Bướu Hà Nội